5° BCK ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

“Η ιστορία δεν είναι μόνο θέμα ημερομηνίας”, δήλωσε ο Chris Patten στην τελευταία του ομιλία ως Βρετανός κυβερνήτης του Χονγκ Κονγκ, λίγο πριν το Ηνωμένο Βασίλειο παραδώσει τη διοίκηση της επαρχίας πίσω στην Κίνα το 1997. Στο Decameron, η Rita Hui Nga Shu συνδυάζει αυτή την ομιλία και άλλες ιστορικές πηγές, με μυθοπλασία και σύγχρονες εικόνες. Το συναρπαστικό ντοκιμαντέρ της, ρίχνει μια κριτική ματιά στο ερώτημα, τι είναι στην πραγματικότητα το Χονγκ Κονγκ – αυτή τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

Ο τίτλος αυτού του φιλόδοξου βιντεοσκοπημένου δοκιμίου παραπέμπει στο μεσαιωνικό λογοτεχνικό αριστούργημα του Giovanni Boccaccio, το οποίο επίσης δημιουργήθηκε στον απόηχο μιας κοσμοϊστορικής παγκόσμιας επιδημίας. Όπως και στο λογοτεχνικό κείμενο του Boccaccio, διαφορετικές ιστορίες, χρονολογίες και προοπτικές συγχωνεύονται. Η καλειδοσκοπική ταινία Decameron παρουσιάζει ένα Χονγκ Κονγκ που μαστίζεται από τον κοροναϊό, το οποίο επίσης εξακολουθεί να παλεύει με τραύματα από το πρόσφατο παρελθόν. Το αποτέλεσμα είναι ένα πολύτιμο πολιτικό ντοκουμέντο το οποίο, τοποθετώντας τις πρόσφατες διαδηλώσεις σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, μπαίνει σε έναν πολύπλοκο διάλογο με το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον της πόλης.

Το 1884 14 ευρωπαϊκές χώρες συναντήθηκαν στο Βερολίνο και χώρισαν την Αφρική σε αποικίες και εμπορικές ζώνες, βάζοντας όρια σε μια χώρα που δεν είχαν βρεθεί ποτέ και αγνοώντας τα πολιτισμικά και γλωσσολογικά όρια που είχαν ήδη εδραιωθεί από τους αυτόχθονες πληθυσμούς της ηπείρου. Τον 19ο αιώνα, η βιομηχανοποίηση στην Ευρώπη απαιτούσε πρώτες ύλες για να μεταποιηθούν σε προϊόντα και έτσι οι ευρωπαίοι αναζήτησαν  στην Αφρική μια πηγή πρώτων υλών αλλά και μια αγορά για τα προϊοντα που κατασκεύαζαν. Επιπλέον, ιδεολογίες φυλετικής ιεραρχίας επικρατούσαν στην Ευρώπη του 19ου αιώνα και πολλοί Ευρωπαίοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους σαν το πιο εξελιγμένο πολιτισμό στον κόσμο, ενώ μερικοί από αυτούς θεώρησαν σαν αποστολή τους να “διαφωτίσουν” και να “εκπολιτίσουν” τους ανθρώπους στην υπόλοιπη υφήλιο. Πολλά ανακριβή και ρατσιστικά στερεότυπα των Αφρικανών, που επικρατούσαν εκείνη την εποχή χρησιμοποιήθηκαν για να δικαιολογήσουν  την αποικιοποίηση της Αφρικής. Εμφύλιοι πόλεμοι, διαφθορά, φτώχεια, μετανάστευση, έλλειψη βιομηχανικής και τεχνολογικής ανάπτυξης, ελλειμματική παιδεία και καταπίεση της αφρικανικής κουλτούρας θεωρούνται μόνο κάποια από τα αποτελέσματα της αποικιοκρατίας στην ήπειρο.

Όσον αφορά τον κινηματογράφο, μέχρι την ανεξαρτησία, ταινίες στην Αφρική χρηματοδοτούνταν, σκηνοθετούνταν και διανείμονταν από Ευρωπαίους και Αμερικανούς. Μονό μετά την ανεξαρτησία, στη δεκαετία του 1960, μπόρεσε να αναπτυχθεί μια αυτόχθονη και ανεξάρτητη κινηματογραφική βιομηχανία. Κατά τη διάρκεια της αποικιοκρατίας οι Αφρικανοί απεικονίζονταν από τους Δυτικούς κινηματογραφιστές ως εξωτικοί και άγριοι και δεν υπήρχε κανένα ενδιαφέρον για την αυτόχθονη Αφρικανική κουλτούρα. Παρόλα αυτά, ο στόχος της Γαλλίας ήταν να αφομοιώσει τους υπηκόους των αποικιών της στην γαλλική κουλτούρα και έδωσε ευκαιρίες σε ανερχόμενους Αφρικανούς σκηνοθέτες να εμπλακούν στην παραγωγή ταινιών. Μετά την ανεξαρτησία αυτοί οι σκηνοθέτες ηγήθηκαν του αφρικανικού κινηματογράφου. Ένας από αυτούς, ο  Ousmane Sembene, θεωρείται ως ο πατέρας του Αφρικανού κινηματογράφου και η ταινία του,  ‘Borom Sarret’ (1963) θεωρείται η πρώτη Αφρικανική ταινία. Σήμερα, συλλογικότητες, πρωτοβουλίες και φεστιβάλ στην Αφρική προσπαθούν να προωθήσουν τον αφρικανικό κινηματογράφο, εντός και εκτός της ηπείρου, και να αναδείξουν την κουλτούρα τους και τα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν στις χώρες τους. Το “Voices of Africa”, είναι μια συλλογή ντοκιμαντέρ, από δυτικούς/ες και αφρικανούς/ες ή αφρικανικής καταγωγής κινηματογραφιστές/τριες και στοχεύει να διαδώσει τις φωνές των αφρικανών και ατόμων αφρικανικής καταγωγής, ώστε να μιλήσουν για τις πατρίδες τους, τις προσωπικές τους εμπειρίες, το στίγμα και τις διακρίσεις που βιώνουν εξαιτίας της καταγωγής τους, τα αποτελέσματα της αποικιοποίησης και τους  λόγους μετανάστευσης.

Οι Τσιγγάνοι ή Ρομά είναι μέλη της πολυπληθέστερης μειονότητας στην Ευρώπη και συχνά είναι θύματα ακραίων ρατσιστικών προκαταλήψεων και επιθέσεων εξαιτίας του τρόπου ζωής τους και της κουλτούρας τους. Τα θεμελιώδη τους δικαιώματα εξακολουθούν να παραβιάζονται συστηματικά σε όλα τα κράτη ενώ υπήρξαν θύματα από την εποχή του Ολοκαυτώματος μέχρι και την τελευταία κρίση στο Κόσοβο. Στην Ελλάδα ο πληθυσμός τους είναι γύρω στις 200.000, με βάση κυβερνητικές πηγές, ενώ σύμφωνα με το Ελληνικό Παρατηρητήριο του Ελσίνκι ο αριθμός τους είναι 300-350.000. Παρόλο που ζουν μαζί μας για περίπου 600 χρόνια, πόσα και τι γνωρίζουμε για τους Ρομά; Στον κινηματογράφο, οι Ρομά αναπαριστώνται από τους “άλλους” ως όντα εξωτικά, μυστηριακά, γεμάτα πάθος, εστιάζοντας είτε στην παραβατικότητα είτε στην “ανέμελη” ζωή τους,  περιορίζοντας τους μέσα σε κλισέ συμπεριφορές και στερώντας το δικαίωμα της δικής τους φωνής. Κατα την διάρκεια του Συμποσίου θα παρουσιαστεί μια συλλογή ντοκιμαντέρ μικρού μήκους όπου οι Ρομά μιλούν για τους εαυτούς τους, μέσα από τα μάτια των άλλων και μέσα από δικά τους λόγια, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τα κοινά προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Μετά την προβολή θα ακολουθήσει μια συζήτηση με τον κ.Κώστα Παϊτέρη, πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Ρομά Διαμεσολαβητών και Συνεργατών, σχετικά με τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που ακολουθούν μέχρι και σήμερα τους Ρομά.

Για τρεις συνεχόμενες μέρες το ZOETROPE φιλοξενει την βιντεοεγκατάσταση DECOLONISE: SCREENS IN LOOP, που συμπεριλαμβανει έξι οθόνες με προγραμματα επιμελημένα από την ομάδα του BCK. Συνολικά προβάλλονται 41 ταινίες μικρού μήκους.

Παράλληλα, στον χώρο λειτουργεί ηχητική εγκατάσταση επιμέλειας του Our Stories ένα project προφορικής ιστορίας μετανάστευσης προς την Ελλάδα, τις δεκαετίες 1970 και 1980, και του Queer Athens, μια δίγλωσση σειρά συνεντεύξεων (podcasts) που μοιράζεται ιστορίες και εμπειρίες Ελλήνων ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων από τη δεκαετία του 1960 έως σήμερα .

Για τρεις συνεχόμενες μέρες το ZOETROPE φιλοξενει την βιντεοεγκατάσταση DECOLONISE: SCREENS IN LOOP, που συμπεριλαμβανει έξι οθόνες με προγραμματα επιμελημένα από την ομάδα του BCK. Συνολικά προβάλλονται 41 ταινίες μικρού μήκους.

Παράλληλα, στον χώρο λειτουργεί ηχητική εγκατάσταση επιμέλειας του Our Stories ένα project προφορικής ιστορίας μετανάστευσης προς την Ελλάδα, τις δεκαετίες 1970 και 1980, και του Queer Athens, μια δίγλωσση σειρά συνεντεύξεων (podcasts) που μοιράζεται ιστορίες και εμπειρίες Ελλήνων ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων από τη δεκαετία του 1960 έως σήμερα .

Τι υπάρχει σε ένα έθνος; Ένας ευρύς ορισμός του έθνους είναι μια κοινότητα ανθρώπων που ορίζεται με βάση κάποια κοινά χαρακτηριστικά όπως η γλώσσα, η ιστορία, η εθνικότητα, η κουλτούρα και/ή η κοινωνία.  Στο όνομα του ενός και ομοιογενούς έθνους, τα κράτη έχουν καταπιέσει εθνοτικές ομάδες με διαφορετική γλώσσα ή θρησκεία, εμφύλιοι πόλεμοι έχουν ξεσπάσει και σύνορα έχουν παραβιαστεί για να διεκδικηθούν τα εδάφη των “άλλων”, που υποτίθεται ότι αποτελούν απειλή για το κράτος. Μέχρι και σήμερα, οι μειονότητες βλέπουν τα δικαιώματα τους να καταπατώνται, τη γλώσσα και τη θρησκεία τους να δαιμονοποιούνται, την ελευθερία της έκφρασης να καταργείται και τα εδάφη τους να κατάσχονται. Ακόμα και οι ακτιβιστές που πολεμούν για τα δικαιώματα των μειονοτήτων διώκονται και απειλούνται. Προκειμένου να αποδομηθεί η αφήγηση του “ομοιογενούς” έθνους και της κυριαρχίας του κράτους, το BCK παρουσιάζει μια συλλογή ντοκιμαντέρ που αναδεικνύουν τα θέματα που αντιμετώπιζαν οι μειονότητες στο παρελθόν και τα ζητήματα που βιώνουν σήμερα, εν το μέσω ενός νέου κύματος ανερχόμενου φασισμού, εθνικισμού και αποικισμού.

Για τρεις συνεχόμενες μέρες το ZOETROPE φιλοξενει την βιντεοεγκατάσταση DECOLONISE: SCREENS IN LOOP, που συμπεριλαμβανει έξι οθόνες με προγραμματα επιμελημένα από την ομάδα του BCK. Συνολικά προβάλλονται 41 ταινίες μικρού μήκους.

Παράλληλα, στον χώρο λειτουργεί ηχητική εγκατάσταση επιμέλειας του Our Stories ένα project προφορικής ιστορίας μετανάστευσης προς την Ελλάδα, τις δεκαετίες 1970 και 1980, και του Queer Athens, μια δίγλωσση σειρά συνεντεύξεων (podcasts) που μοιράζεται ιστορίες και εμπειρίες Ελλήνων ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων από τη δεκαετία του 1960 έως σήμερα .

Το νερό και ο πολιτισμός είναι αναπόσπαστα στοιχεία της ανθρώπινης ζωής. Οι αισθητικές, πολιτιστικές, πνευματικές και οικολογικές αξίες που αποδίδουν οι τοπικές κοινωνίες στο νερό αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής ταυτότητας μιας κοινωνίας. Το νερό περιλαμβάνει τρόπους ζωής, συστήματα αξιών, παραδόσεις και πεποιθήσεις. Το νερό έχει παρουσία στην καθημερινή μας ζωή, αλλά αντιμετωπίζεται κυρίως ως “πόρος” για άρδευση, ύδρευση και αποχέτευση. Ο υδροκοινωνικός κύκλος είναι μια κοινωνικο-φυσική διαδικασία με την οποία το νερό και η κοινωνία δημιουργούν και αναπλάθουν η μία την άλλη κατά τη διάρκεια του χώρου και του χρόνου και προωθεί μια κριτική ανάλυση των σχέσεων νερού-κοινωνίας, τοποθετώντας τον άνθρωπο μέσα στον υδρολογικό κύκλο, όπου ο άνθρωπος και το νερό συνδιαμορφώνουν τον εαυτό τους με βάση πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις κοινωνικών, πολιτικών, ιστορικών, οικονομικών και υδρολογικών παραγόντων. Οι ταινίες αυτές συνδέονται μεταξύ τους μέσω του νερού. Το χρησιμοποιούν ως τοποθεσία, φόντο, πηγή ζωής ή σύμβολο, ως σταγόνα, δάκρυ ή βροχή. Διαφορετικές και μοναδικές ιστορίες ξεδιπλώνονται και αποκαλύπτουν τη διαδικασία αποαποικιοποίησης των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων και μεταξύ των ανθρώπων και της φύσης.

Η αποαποικιακή μυθοπλασία και φαντασία είναι ένα υποείδος που εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 παράλληλα με τα αποαποικιακά κινήματα σε όλο τον κόσμο και το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ. Ενώ ήταν μέρος μιας παγκόσμιας έκρηξης των εκδόσεων επιστημονικής φαντασίας, αντιπροσώπευε μια ρήξη με αυτό που η Naomi Alderman έχει αποκαλέσει “το ανδρικό διαστημικό καουμπόικο έπος της επιστημονικής φαντασίας” της δεκαετίας του 1960. Η αποαποικιακή μυθοπλασία και φαντασία αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ανάκτησης συγγραφέων από αποικιοκρατούμενες περιοχές (πρώην ή νυν), συχνά διεκδικώντας μυθολογίες και ιστορία των ιθαγενών που οικειοποιήθηκε η αποικιοκρατική και αυτοκρατορική ανθρωπολογία και ενσωματώνοντας σύγχρονες αφηγήσεις καταπίεσης. Η συγκεκριμένη συμβολή του στο είδος είναι η εξέταση των προκλήσεων της ριζικής αλλαγής σε υπερεθνικό επίπεδο, η οποία συνεπάγεται την αντιμετώπιση και την αποδόμηση των υλικών διαδικασιών, των κοινωνικών ταυτίσεων και των πολιτικών ιδεολογιών που χαρακτήρισαν τις παγκόσμιες καπιταλιστικές σχέσεις (ανα)παραγωγής. Και μέσα από αυτό, να θυμηθούμε και να διαμορφώσουμε άλλους τρόπους συμβίωσης, σε άλλους πιθανούς κόσμους

Οι συγκεκριμένες θεματικές που θα τεθούν προς συζήτηση με το κοινό είναι: η αναβίωση του black face στην Ελλάδα, ο ρόλος του κριτικού σήμερα απέναντι σε ζητήματα συμπερίληψης, βλέμματος και αναπαράστασης, οι δυνατότητες και τα όρια του χιούμορ στο δημόσιο και διαδικτυακό λόγο, καθώς και η εργαλειοποίηση της συμπερήληψης από διαφημιστικές εταιρείες, επιχειρήσεις, θεσμούς, κ.ά.

Η συζήτηση θα αναμεταδοθεί ζωντανά από τον FADE RADIO. Η συζήτηση συνδιοργανώνεται με τον οργανισμό Generation 2.0 

Ένα ανοιχτό θεωρητικό εργαστήριο που διερευνά κάποιες βασικές πτυχές της αποαποικιακής σκέψης αλλά και την αποαποικιοποίηση του βλέμματος με την Μίνα Καραβαντά και την Μάτα Δημακοπούλου.

Η γλώσσα διεξαγωγής είναι τα Ελληνικά. Tην συζήτηση επιμελείται και συντονίζει η Μυρτώ Ταπεινού.

Από τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι εισέβαλαν στην Αμερική, οι αυτόχθονες πληθυσμοί προσπαθούν να διατηρήσουν τη γλώσσα τους, τον πολιτισμό τους και πάνω από όλα την πατρογονική τους γη.  Πολλαπλές συμβάσεις υπογράφηκαν για τα δικαιώματα των ιθαγενών λαών στη γη τους και αργότερα καταπατήθηκαν μια προς μια από τις αποικιοκρατικές κυβερνήσεις, μέχρι που οι αυτόχθονες λαοί εκδιώχθηκαν από τη γη τους και τα δάση τους. Αποκομμένοι από τον τρόπο ζωής τους αναγκάστηκαν να ζήσουν σε καταυλισμούς ή βρέθηκαν περιορισμένοι σε ένα μικρό κομμάτι γης που τους “παραχώρησαν” οι λευκοί κατακτητές. Η συνεισφορά του Χολιγουντιανού κινηματογράφου στην πάλη για τα εδαφικά δικαιώματα ήταν καταλυτική καθώς οι ιθαγενείς παρουσιάζονταν ως οι “κακοί Ινδιάνοι” και οι “άγριοι βάρβαροι” που επιτίθονταν στους “αθώους λευκούς αποίκους” που απλώς έψαχναν ένα κομμάτι γης για να ζήσουν, δικαιολογώντας με αυτόν τον τρόπο την δολοφονία των ιθαγενών και την κλοπή της χώρας τους. Οι λευκοί ήταν οι “καλοί” και οι ιθαγενείς οι “κακοί” που έπρεπε να εκδιωχθούν και να διαγραφούν από την ιστορία της ηπείρου. Το “Still here, still fighting” (Ακόμα εδώ, ακόμα πολεμάμε) εστιάζει στον αέναο αγώνα των αυτόχθονων λαών της Αμερικής να κατοχυρώσουν τα δικαιώματα τους στη γη τους, να διατηρήσουν τον πολιτισμό τους και κατά συνέπεια το μέλλον τους.  Δυο ιστορίες ειπωμένες μέσα από τα μάτια ενός δυτικού κινηματογραφιστή, που εστιάζει σε θέματα συγκρούσεων με διακύβευμα τη γη των ιθαγενών και την πολιτικο-οικονομική ηθική στη μετα-αποικιακή εποχή, και μέσα από τα μάτια μιας ιθαγενούς κινηματογραφίστριας που έχει βιώσει τα αποτελέσματα του αποικισμού και της ρητορικής του.

Το 5ο BCK Συμπόσιο Κινηματογράφου παρουσιάζει ένα πλούσιο διαδικτυακό πρόγραμμα, το οποίο είναι διαθέσιμο δωρεάν για το κοινό από τις 19 Νοεμβρίου έως τις 26 Νοεμβρίου 2022, χωρίς γεωγραφικό αποκλεισμό.